شناسنامه، برگ هویتی است و این سند، انتساب اولیه هر شخص را به دیگران و اینکه والدین وی چه کسانی هستند و به کدام فامیل تعلق دارد، روشن می‌کند.

شناسنامه، برگ هویتی است و این سند، انتساب اولیه هر شخص را به دیگران و اینکه والدین وی چه کسانی هستند و به کدام فامیل تعلق دارد، روشن می‌کند.
از این رو کسانی که شناسنامه یا شناسنامه المثنی ندارند از حداقل حمایتی که اوراق هویتی در مقابل ازدواج زودهنگام، کارکودک، سربازگیری در نیروهای ارتش و حتی قاچاق کودکان ایجاد می‌کند، برخوردار نمی‌شوند.
همچنین چون در سرشماری‌ها و در پی آن در تصمیمات سیاست‌گذاران به شمار نمی‌آیند چندان نمی‌توانند به خدمات اساسی همچون سلامت و آموزش دسترسی داشته باشند.
این همان موضوعی است که پس از نزدیک به سه سال از قانون «اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» چندی پیش انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به آن اشاره کرده و گفته بود: در استان‌های مختلف از جمله سیستان و بلوچستان، قم، یزد و خراسان با تعدادی از افراد بدون شناسنامه روبه‌رو هستیم و این موضوع موجب شده آن‌ها نتوانند از آموزش و بهداشت مناسب برخوردار شوند. با این همه، پرسش این است چه تعداد ایرانی همچنان بدون شناسنامه هستند و روند رسیدگی به پرونده‌های این افراد از سوی سازمان ثبت احوال و دیگر دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط چگونه است؟

خلأ قانونی نداریم
سیف‌اله ابوترابی، سخنگوی سابق سازمان ثبت احوال کشور می‌گوید: ما دو گروه افراد بدون شناسنامه داریم؛ نخست افرادی که مادر آن‌ها ایرانی و پدرشان خارجی هستند که با مصوبه مهر سال ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی مشکل این گروه حل شده است. یعنی با قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، شناسنامه برای این‌گونه افراد صادر می‌شود. اما گروه دیگر، کسانی هستند که با وجود اینکه خود را ایرانی محسوب می‌کنند اما هیچ مدرکی برای اثبات ایرانی بودنشان ندارند و وقتی از آن‌ها می‌پرسید نام پدر و مادرتان چیست، می‌گویند نمی‌دانیم. یا برای مثال فردی ادعا می‌کند از دوران کودکی، چوپانی گله گوسفندانِ فردی را به عهده داشته که طبق بررسی، این گروه بیشتر از اتباع افغانستانی هستند که می‌خواهند شناسنامه ایرانی دریافت کنند اما قانون اجازه این کار را نمی‌دهد.
ابوترابی تصریح می‌کند: با قانون یاد شده دیگر کسی نمی‌تواند ادعا کند دولت ایران قصد صدور شناسنامه برای افراد ایرانی که تاکنون به هر دلیلی نتوانسته‌اند شناسنامه دریافت کنند را ندارد، چون در دو سه سال اخیر برای افراد زیادی شناسنامه ایرانی صادر شده است.
وی همچنین به مجاز شدن تشکیل پرونده برای افراد بدون سجل اصیل ایرانی اشاره می‌کند و می‌گوید: صرف‌نظر از این قانون، با رأی دو ماه پیش دیوان عالی کشور و ابطال بند ۸ مصوبه سال ۶۷ امکان دریافت شناسنامه برای افرادی که والدین آن‌ها اسناد سجل اصیل ایرانی ندارند هم فراهم شد. یعنی هرگاه درباره هویت و تابعیت افراد تردید شود و مدارک لازم برای اثبات آن ارائه نشود مراتب برای اثبات هویت به مراجع انتظامی و برای اثبات تابعیت به شورای تأمین شهرستان ارجاع می‌شود. بنابراین می‌توان گفت بر اساس قانون خاص و خون، افرادی که ایرانی باشند برای دریافت شناسنامه هیچ مشکلی نخواهند داشت.
ابوترابی قانون تابعیت ایران را که از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور جاری بوده جامع و مانع می‌خواند و می‌گوید: در واقع ماده ۹۷۶ قانون مدنی در ۶ بند می‌گوید چه کسانی مشمول تابعیت دولت ایران می‌شوند و ماده ۹۸۹ قانون مدنی هم تکلیف تابعیت مضاعف را مشخص کرده است. برای مثال افراد به خاطر تحصیلات عالی، تخصص و غیره می‌توانند درخواست تابعیت ایرانی کنند که اگر با آن موافقت شود برایشان شناسنامه صادر می‌شود. بنابراین از نظر قانونی دیگر هیچ خلأ و مشکلی برای صدور شناسنامه برای افراد ایرانی وجود ندارد مگر اینکه شخص هیچ مدرکی برای اثبات ایرانی بودنش نداشته باشد.

تسریع روند رسیدگی به پرونده‌های افراد بدون شناسنامه
حسن نوروزی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی هم معتقد است با قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی دیگر از نظر قانونی مشکل خاصی برای شناسنامه‌دار شدن افراد ایرانی وجود ندارد. در واقع بر اساس اصلاحیه انجام شده، کسانی که ایرانی باشند؛ اما به هر دلیلی موفق به دریافت شناسنامه نشده باشند و یا کسانی که پدرشان خارجی و مادرشان ایرانی باشند و همچنین افراد غیرایرانی که پدر، مادر یا فرزندانشان برای دفاع از ایران شهید شده باشند، می‌توانند شناسنامه ایرانی دریافت کنند.
وی آمار افراد بدون شناسنامه در ایران را تا پیش از قانون اصلاحیه یاد شده یک میلیون نفر عنوان می‌کند و می‌گوید: البته طی نزدیک به سه سال اخیر برای تعدادی از این افراد شناسنامه صادر شده؛ اما از اینکه چند نفر در ایران همچنان شناسنامه ندارند آماری ندارم با این حال می‌دانم سازمان‌ها و دستگاه‌های مسئول به خوبی همکاری می‌کنند و روند صدور شناسنامه برای این افراد از سوی سازمان ثبت احوال سرعت گرفته است. به‌طوری که خودم از چند نفر که قبلاً شناسنامه نداشتند پرسیدم که همگی آن‌ها گفتند شناسنامه دریافت کرده‌اند یا در آستانه دریافت آن هستند.
نوروزی اگرچه خبر از سرعت گرفتن روند رسیدگی به پرونده‌های افراد بدون شناسنامه می‌دهد اما اظهار می‌کند: کسب تابعیت و شهروندی که ابعاد حاکمیتی، حقوق شهروندی، اخلاقی و انسانی و غیره دارد مهم است بنابراین باید با دقت همه ابعاد آن از سوی سازمان ثبت احوال و دیگر دستگاه‌های متولی با دقت انجام گیرد که این موضوع کمی زمان می‌برد. ضمن اینکه پس از بررسی‌ها اگر شناسنامه‌ای برای شخصی صادر نشود مشخص می‌شود ایرانی نیست.

منبع: قدس انلاین